BİTKİ BESLEME (GÜBRELER)

BİTKİ BESLEME ÜRÜNLERİ

Toprak verimliliğini arttırmada en önemli faktörlerden biri bitki besin elementleridir. Bitkilerin sağlıklı bir şekilde gelişebilmesi için uygun miktar ve formülasyonlardaki besin elementlerinin gübre olarak gerek topraktan gerektiği durumlarda da yapraktan verilerek kullanılması gereklidir. Azotlu Gübreler Potasyum Nitrat Potasyum içerikli azotlu gübre. Azot ve potasyum ihtiyaçları birlikte karşılanır. Üre Fosfat Fosfor içerikli azotlu gübre Azot ve fosfor ihtiyacı birlikte karşılanır. Düşük pH özellikleri ve damlama sulama sistemlerinde birçok avantajı ile öne çıkar.

Kalsiyum Nitrat*

Kalsiyum içerikli azotlu gübre. Azot ve kalsiyum ihtiyaçları birlikte karşılanır. Mono Amonyum Fosfat Fosfor içerikli azotlu gübre. Azot ve fosfor ihtiyacı birlikte karşılanır. Magnezyum Nitrat Magnezyum içerikli azotlu gübre. Azot ve magnezyum ihtiyacı birlikte karşılanır Kalsiyum Magnezyum Nitrat Kalsiyum ve magnezyum içerikli azotlu gübre. Azot, magnezyum ve kalsiyum ihtiyacı birlikte karşılanır.

Amonyum Sülfat •

Beyaz renklidir ve toz şekere benzediği için halk arasında şeker gübre olarak da bilinir. Kimi zaman açık yeşil, açık mavi veya grimsi yeşil renkli de olabilir. Terkibinde %21 azot bulunan amonyum sülfat, asit reaksiyonlu topraklarda uzun süre kullanılırsa asitleşme yapabilir, alkali topraklar bu istenen bir durum olmakla birlikte artı yükünden dolayı bazı bitki besin elementleriyle rekabete girmesi, bitkiye göre bazı hastalıkların oranını arttırması gibi istenmeyen yan etkileri de vardır. Bu nedenle birçok bitkide amonyum sülfat yerine amonyum nitrat tercih edilmelidir.

Amonyum Nitrat •

%26’lık Amonyum nitrat, kireç ihtiva eder ve 100 kilosunda 26 kg’a kadar saf azot vardır. %33’lük Amonyum Nitrat kireç ihtiva etmez, 100 kilosunda 33 kg saf azot vardır ve suda tamamen erir. Bitkiler tarafından kolay alındığı ve alımı kullanıcı tarafından ayarlandığı için tercih edilen azot formu olmalıdır.

Üre •
 
Azotlu gübrelerden üre, içerisinde en fazla azot bulunduran gübredir. 100 kilogramında 45-46 kilo saf azot bulunur. Suda tamamen erir, beyaz renkli ve yuvarlak tanelidir. Üre bütün bitkilere rahatlıkla uygulanır fakat bitkiler tarafından alım zamanı, sıcaklık, mikroorganizma faaliyeti gibi nedenlere bağlı olduğu için birçok ürünün yetiştiriciliğinde tercih edilen bir azot formu değildir. Azotun verilmesi gerektiği durumlarda, verilecek miktar birkaç kısma bölünerek uygulanmalıdır. Azotlu gübreler toprakta hareketlidirler, toprağa tutunmazlar. Fazla ve erken atıldıklarında genellikle toprağın alt tabakalarına geçerler, dolayısıyla bitkiye faydalı olmazlar. Bir bölümü ekimle beraber diğer kalan miktar da mümkün olduğunca bölünerek bitki gelişimi sırasında bitkinin ihtiyacı olduğu zamanlarda verilmelidir. Fosforlu Gübreler Forforlu gübreleri "suda eriyebilir" ve "taban gübreleri" olarak ayırabiliriz.

Diamonyum Fosfat (DAP):

Diamonyum fosfat 18-46-0 terkibindedir. DAP fosfor ve azot gibi iki önemli bitke besin elementi içerir. Koyu gri veya kirli beyaz renkli danecikler halindedir, içerisinde her bir kilo azota karşılık, yaklaşık 3 kg fosfor bulunur. Ve alkali topraklarda TSP’yerine tercih edilmelidir. Süper Fosfat tanecikler halinde yani granül görünümdedir. Açık gri veya boz renkli olan Süper Fosfat içerisinde % 16-23 oranında suda eriyebilen fosfor asidi vardır.

Triple Süper Fosfat:
 
Fosforlu gübrenin diğer bir çeşidi de triple süper fosfattır. 100 kilogramında 43-46 kilo arasında fosfor asidi vardır. Kirli beyaz veya gri tanecikler halindedir. Uzun süre rutubetli yerlerde saklandığında su çekerek topaklaşır. Eğer topaklaşmış ise bu kesekler kırılarak kullanılabilir. Yurdumuzda en çok kullanılan Fosforlu gübreler Triple Süper Fosfat ve DAP’tır. Fosforlu gübreler toprakta sıkı şekilde tutunurlar ve fazla hareket etmezler. Bu nedenle taban gübresi olarak verilecek fosforlu gübrelerin Sonbahar ve Kış aylarında toprağa verilmeleri uygundur. Bu gübreler toprak yapısına ve bitkinin çeşidine göre istenilen derinliğe atılmalıdır.

MAP amonyum içerikli fosforlu gübre. Azot ve fosfor ihtiyacı birlikte karşılanır.

MKP potasyum içerikli fosforlu gübre.

Bitkilerin azot ihtiyacının olmadığı veya azaldığı dönemlerde çözeltiyi dengeler. Üre fosfat yeni nesil ve üre içerikli fosforlu gübredir. Azot ve fosfor ihtiyacı birlikte karşılanır. Düşük pH özellikleri ve damlama sulama sistemlerinde birçok avantajı ile öne çıkar.

Potasyumlu Gübreler*

Potasyum içeren farklı gübreler vardır. Bunlardan bazıları; Potasyum Nitrat, Potasyum Sülfat, Potasyum Tiyo Sülfat, Potasyum Klorür vb.dir. Yurdumuz toprakları genelde potasyum bakımından yeterli durumda olduğu düşünüldüğünden, potasyumlu gübre kullanımının gerekmediği birçok bitki için doğru değildir. Potasyumun, bitkilerin stres şartlarına dayanımını, kuru madde miktarını arttırmak gibi birçok görevi vardır.Potasyum sülfat % 48-52 oranında potasyum bitki besin maddesi içerir. Potasyum nitrat ise % 46 oranında potasyum bitki besin maddesi içermektedir. Potasyumlu gübreler yetiştirilen bitkiye göre uygun miktarda kullanılmalıdır.

Kompoze Gübreler*

Kompoze gübreler birden fazla bitki besin maddesini bir arada bulundururlar. Kompoze gübrenin içerisindeki bitki besin maddeleri azot, fosfor, potasyumdur. Bunlar sırasına göre % olarak ifade edilir. Örneğin 15-15-15 terkibindeki bir kompoze gübrenin 100 kilogramında 15 kilo saf azot, 15 kilo fosfor, 15 kilo da potasyum var demektir. Bunun dışında diğer kompoze gübreler 20-20-0 ve 15-15-15 vb. formulasyonlarda olabilirler. Bütün bitkilerde kullanılabilir. 20-20-0 terkibindeki kompoze gübrenin 100 kilosunda, 20 kilo saf azot, 20 kilo saf fosfor var; potasyum ise yok demektir. Gri-kahverengi granüller halindedir. Uygun şartlarda uzun süre saklanabilir ve her türlü toprakta kullanılabilir. 15-15-15 şeklindeki kompoze gübrede azot, fosfor ve potasyum gibi temel bitki besin maddeleri vardır. Bu gübrenin 100 kilogramında 15 kilo saf azot, 15 kilo fosfor, 15 kilo potasyum vardır. Kompoze gübrelerin çözünürlüğü yavaş ve uzun süre toprakta kalabildiği için genelde taban gübrelemesi olarak uygulanır NPK (Azot-Fosfor-Potasyum) Gübreleri

Azot •

Bitkilerde yaprak ve gövde oluşumunu teşvik eder. Bitki bünyesindeki önemli fizyolojik fonksiyonları, ürün miktarını ve ürün kalitesini etkiler. Bitkilerde proteinin ana maddesi olup güneş enerjisini bitki için yarayışlı enerji haline dönüştüren klorofil maddesinin temel yapı taşıdır. Bitki yeşil aksamının gelişme döneminde fazla miktarda azot kullanır.

Fosfor •
Bitkilerde özellikle çiçeklenme, kök gelişimi, tohum ve meyve oluşumunda önemli rol oynamaktadır. Bitki metabolizmasında enerji transferinde büyük rol almakta, şeker ve nişasta gibi maddelerin oluşumunda etkili olmaktadır. Bitkilerde yeni hücrelerin oluşması, dokuların büyümesi ve bitki bünyesindeki bazı organik bileşiklerin oluşumunda rol oynamaktadır.

Potasyum •

Ürünün kalitesini arttırır, meyvenin tat, aroma ve renk yönünden gelişmesine katkıda bulunur. Potasyumun en önemli fonksiyonlarından biriside bitkinin su dengesini düzenlemesidir. Bu nedenle potasyum eksikliği bitkilerin susuzluğa karşı dirençlerinin azalmasına neden olmaktadır. Kök gelişimini teşvik eder, hastalık ve susuzluğa dayanıklılığı arttırır. Bitkide protein, şeker ve yağ oluşumuna katkıda bulunur. Kalsiyum, Magnezyum Nitrat Gübreleri

Kalsiyum •

Bitkide hücre duvarlarını güçlendirir potasyum hücre duvarında tuğla ise kalsiyum da çimentodur ve dolayısıyla çevresel strese karşı bitkinin direncini artırır. Kök gelişimi için de önemlidir, hücre bölünmesi ve hücrelerin büyümesine yardımcı olur. Eksikliği durumunda kök sistemi çok zayıflar, gelişme çok zayıflar veya tamamen durur, meyveler yumuşar, dayanıklılıkları azalır.

Magnezyum •

Klorofilin yapısında yer alır ve bu nedenle bitkide fotosentez için çok önemlidir. Bu nedenle, eksikliği sonucunda bitkilerde gelişme zayıflar, tohum ve meyve oluşumu zayıflar, meyve dökülmesi fazlalaşır. Ayrıca, bitkide şeker, yağ ve nişasta oluşumuna katkıda bulunur.

Mikro Besin Elementleri

Kükürt •

Bitki bünyesindeki çeşitli fonksiyonlarından dolayı ürün miktarını ve ürünün kalitesini etkiler. Bitkilerde protein, enzimler ve vitaminlerin işlevlerine yardımcı olur. PH’sı yüksek topraklarda pH’yı düşürmede etkili olur.

Demir •

Bitkilerde klorofil oluşumu için mutlak gereklidir. Fotosenteze, protein ve karbonhidrat oluşumuna, solunuma ve çoğu enzimin faaliyetine yardımcı olur. Kireç oranı yüksek topraklarda bitki tarafından alımı zorlaşır. Eksikliğinde gelişme geriler, kalite ve verim azalır.

Çinko •

Bitkilerde klorofil oluşumu ve gelişmeyi teşvik eden hormonların faaliyetleri için gereklidir. Suyun bitkiye alınımı ve kullanımında görev alır. Fazla miktarlarda yapılan fosforlu gübreleme, potasyumu yüksek topraklar ve kireçli topraklar çinko noksanlığına neden olmaktadır. Noksanlığı durumunda bitki gelişiminde gerileme, yaprak boyunda azalma ve şeklinde bozulma, meyve boyu ve gelişiminde azalmalar görülür.

Bakır •

Bitkilerde klorofil üretimi için gereklidir ve fotosenteze yardımcı olur. Bitkide su hareketinin dengelenmesine yardımcı olmaktadır ve tohum üretimi için gereklidir. Eksikliği durumunda gelişme ve verim azalmaktadır.

Mangan •

Demir ile birlikte klorofil oluşumuna yardım eder. Bu nedenle fotosentez için gereklidir. Bitkilerde çeşitli enzimlerin işleyişinde etkilidir ve aynı zamanda protein ve karbonhidrat oluşumunda rol oynar. Bitki gelişmesine yardımcı olmak için bakır, demir ve çinko ile kombinasyonlar oluşturur.

Bor •

Çiçek ve meyve tutumu ile oluşumuna katkıda bulunur, polenlerin varlığını sürdürmelerini sağlar. Hücre zarlarının dayanıklılığını artırarak bitkilere direnç kazandırır. Noksanlığı durumunda çiçeklenme, tohum ve meyve tutumu azalırken büyüme noktalarında ölümler görülmektedir.

Molibden •

Azotun bitkiler tarafından alımı ve kullanımında etkilidir. Demir ve fosforun kullanılmasında rol oynamaktadır. Noksanlığında toprak kaynaklı hastalıklar bitkide daha kolay ilerler, çiçekler solar, bitki boysuzlaşır. Bitkide C vitamini oluşumu engellenir, klorofil miktarında azalma ve dolayısıyla gelişme çok zayıflar.

Dünyada Sanayi Domatesi

Campell’s Genel müdürü Dr.Hasan BOLKAN ile Campell’s Avrupa direktörü Jose Carlos Correia dünya sanayi domates üretimi hakkında genel bir değerlendirmeleri.

 

2009 yılında dünyada 40 milyon ton domates üretimi gerçekleşmiştir.

 

Dünyada kişi başına tüketilen domates 1997 yılında 6,2 kg iken 2007 yılında 10,8 kg.’a çıkmıştır.Bu rakamın gelecek yıl kişi başına 12,3 kg’a çıkacağı tahmin ediliyor.

 

2007 yılında bir araştırmada,bazı ülkeler için yılda kişi başına tüketilen domates miktarı ile ilgili olarak şu sonuçlar tespit edilmiş.

 

Türkiye’de 7 kg.

Avrupa’da  24 kg.

Tunus’ta     55 kg.

 

Campell’s firması dünya sanayi üretim alanlarını 3 ana BÖLGEYE ayırarak faaliyetlerini buna göre sürdürmekteymiş. Bunlar,

 

1-ABD-Çin

2-Güney Amerika,(Şili,Brezilya,Arjantin),Günet Afrika ve Avustralya

3-Akdeniz bölgesi ve Avrupa .

 

1.BÖLGE

 

KALİFORNİYA

 

Kaliforniya’da  son üç yılda domates üretimi;

 

   Yıl              dekara verim                  Ort.Briks                    üretim(ton)            

2008                8,5 ton                                 5,3                        12,1 milyon

2009                9,4 ton                                 5,4                        13,6 milyon

2010                                                                                         10-12 milyon(tahmin ediliyor)

 

2009 yılında çiftçiye tonuna 85-90 dolar ödeme yapılmış.2010 yılında ise düşünülen fiyat tonuna 60-65 dolar arası.

 

Kaliforniya’da 2009 yılında briksler geçmiş yıllara oranla ortalama 5,4 olarak en yüksek seviyede gerçekleşmiştir. Burada en önemli etken sanayi domatesi tohumu  üreten firmalar ile Kaliforniya üniversitesinin bölgeye uygun çeşit seçimi,gübreleme ve sulama konularında çiftçiyle son derece güçlü ilişkiler kurarak yaptığı araştırma geliştirme çalışmalarıdır.

 

Kaliforniya’da giderek artan damla sulama burada ciddi etken olmuştur.Şuanda Kaliforniya’da yetiştirilen domates tarlalarının yaklaşık %50’si damla sulama yöntemiyle sulanmaktadır.Bu oran güneye indikçe %90’lara çıkmaktadır.Buda son yıllarda Kaliforniya’da giderek verim ve brikslerin yükselmesine neden olmuştur.Ayrıca bölgede bulunan sanayicilerde artık 5,5 briksin altında olan hiçbir varyeteye sıcak bakmıyor ve dikimini istemiyor.Kaliforniya’da yapılan bir çalışmada ortalama 0,1 bir briks artışının işletmeye yılda 800.000 ila 1.000.000 dolar arası verimlilik  sağladığı saptanmış.Kaliforniya’da yaklaşık olarak fabrikalar 110 günlük bir sezona sahiptirler.

 

 

 

ÇİN

 

Çin son yıllardaki üretim rakamlarıyla dünyada sanayi domates üretiminde 2.sıraya yükselmiştir.

 

 

Çin’de  son üç yılda domates üretimi;

 

Yıl              Dekara verim           Ortalama.Briks             Domates Üretimi(ton)            

 

2008                5-7,5 ton arası                                             6 milyon

2009                5-7,5 ton arası                                             7,2 milyon

2010                                                                                    9,1 milyon olacağı(tahmin ediliyor)

 

Çin’de domates üretimi üç ana bölgede toplanmıştır.Bunlar Urumçi bölgesi,İç Moğolistan ve Moğolistan sınırı boyunca genişleyen yeni alanlar.Çin’de domates sezonu şuanda ortalama 45 gün.Yaklaşık ton maliyeti ise 40 dolar civarında olduğu tahmin ediliyor.2010 yılında Çin üreteceği yaklaşık 9 milyon ton domatesin 4 milyon tonunu ihraç edecek diye tahmin ediliyor.Çin’le ilgili sağlıklı veri almak pek mümkün olmadığı için rakamların da güvenilirliği tartışmalıdır.

 

 

1.Bölgede 2009 yılında toplamda yaklaşık 20 milyon domates üretilmiştir. Kısaca Çin ve ABD dünyada üretilen domatesin %50’sini üretmektedir.

 

2.BÖLGE

 

Ülke                                      Üretim Milyon Ton

 

Kanada                                         0,485

Brezilya                                        1.150

Şili                                                0,620

Arjantin                                        0,450

Avustralya                                    0,260

Kuzey Afrika Ülkeleri                  0,170

İran                                                1.800   

Hindistan                                       0,130      

Diğer                                              0,300                                          

 

2.Bölgede 2009 yılında toplamda yaklaşık 5 milyon ton domates üretilmiştir.

 

 

 

3.BÖLGE

 

Akdeniz bölgesi ve Avrupa ülkeleri.

 

2009 yılında gerçekleştiği düşünülen domates üretim bilgileri şöyle.

 

 

Ülke               Üretim  Milyon Ton                Dikim Alanı Dekar                     Çiftçi Sayısı

 

İtalya                      5,4                                           650.000                                     2.500

İspanya                   2,3                                           350.000                                        850

Türkiye                   1,7                                           230.000                                    18.000 

Portekiz                  1,2                                           140.000                                         400

Yunanistan              0,7                                          110.000                                         900   

Ukrayna                  0,2

Macaristan              0,1

Fransa                     0,1     

 

3.Bölgede 2009 yılında toplamda yaklaşık 12 milyon ton domates üretilmiştir.

 

AB üyesi ülkelerde domates üretimi belli kotalara göre yapılmakta ve burada politika oldukça belirleyici olmaktadır.2007 yılına kadar domates üreten çiftçilere ton başına 34,5 euro destekleme ödemesi yapılmaktaydı.Bu destek sonucu AB  üyesi ülkelerdeki çiftçiler kendilerine verilen kotaları aşarak iki kat dikim yapmaya başladılar.Bu durum sonucunda 2007 yılından sonra AB üyesi ülkelerde destekleme yöntemi değiştirilerek şöyle bir temrin oluşturuldu.

 

2008-2011 yılları arasında domates diken çiftçilere dekara 120 ile 150 euro destek verilmeye başlandı.Ayrıca ekipman desteği de yapılmakta.2011 ile 2013 yılları arasında ise domates ister diksin dikmesin yine çiftçilere dekara 120 ile 150 euro destek ödemesi yapılmaya devam edilecek.2013 yılında sonra ise bu desteklerin tamamı kaldırılacak.

 

Bu durumda AB üyesi ülkelerde domates fiyatları bugünkü fiyatların %25-%30 üzerine çıkacak.Buda AB ülkelerindeki küçük işletmelerin kapanmasına neden olabilecektir.Önemli oranda domates üretiminde düşüş olacağı beklentisi var.Bu oluşan boşluğu da Çin’den gelecek salçanın dolduracağı düşünülüyor.Ayakta kalmak isteyen büyük firmalar ise belki kendi domateslerini çiftçi bulmakta güçlük çekeceği için kendileri işletmeleri için domates üretimi yapmaya başlayacak gibi bugünden farklı değerlendirmeler yapılmakta.

 

Domates yetiştiriciği

                DOMATES YETİŞTİRİCİLİĞİ

 

Ø  Çiftçi seçimi:Her yıl Aralık  ayında önceden belirlenmiş bölgelerdeki çiftçilerle domates yetiştirme sözleşmesi imzalanır.

Ø  Tohum seçimi:Geçmiş yıllarda edinilen deneyimlere dayanılarak,belirlenen domates çeşitlerine ait tohumlar Şubat ayında temin edilir. Çeşitlerin belirlenmesinde esas olarak çiftçi açısından verimli olması,bizler açısından da renk,brix,erkencilik,ph gibi parametreler dikkate alınır.

Ø  Fide üretimi:Seçilen çeşitlere ait domates tohumlarının bir kısmı(yaklaşık%40)çiftçiye verilir.Kendi fidelerini yetiştirecek olan bu üreticilere fabrikamız ziraat departmanı elamanlarınca her türlü teknik destek sağlanır.Diğer kısmı ise fidelerini bizim organizasyonumuzda üretimi sağlanan ve seralarda yetiştirilen TÜP fideleri almaktadırlar.Bu üretim biçimi fide üretimine yaklaşık %40-50 ek maliyet getirmektedir.

Ø  Fide dikimi:Tüm dikim faaliyetleri ziraat departmanın kontrolünde çiftçilerce hazırlanan tarlalara 1 Nisan-30 Nisan arasında öngörülen bir program dahilinde yürütülür.

Ø  Gübreleme:Dikim öncesi tarla hazırlığı aşamasında toprak altına fabrikamızca sağlanan 50kg.15:15:15(Azat,Fosfor,Potasyum)kompoze gübre dikimden 1-2 gün önce atılır.Dikim sonrası yine fabrikamızca sağlanan 50kg15:15:15 gübre 25-30 gün ara ile iki kez sulama öncesi bitkilere verilir.Toplam 100 kg. gübre tüm üretim periyodunca verilmiş olur.Bunlara ilişkin kayıtlar çiftçi bazında ziraat servisince bilgisayar ortamında tutulur.Tarla uygulamaları ziraat servisi elemanlarınca tarla kontrolleri yapılarak gözlemlenir.

Ø  Sulama:Dikim sırasında ve sonrasında hava koşullarına bağlı olarak 6-10 kez arası sulama yapılır.Bölgemizde bu uygulama genellikle karıktan yapılmaktadır.Bununla beraber son zamanlarda damla sulama uygulamaları da başlamıştır.

Ø  İlaçlama:Gerek hastalık ve insektisit(zararlı) gerekse de yabancı ot mücadelesinde kullanılan tüm ilaçlar fabrikamızca önceden belirlenir ve dağıtımı ziraat servisinin kontrolünde gerçekleştirilir.Seçilen ilaçların tamamı Tarım bakanlığının domates ve sebze üretiminde kullanılmasına izin verdiği ruhsatlı ilaçlardır.Çitçilerimize verilen ilaçların kullanım biçimi ve dozları kendilerine ziraat departmanı elemanlarınca anlatılmakta gece köylerde bu konularla ilgili teknik içerikli eğitimler verilmektedir.Hangi ilacın ne zaman,ne miktarda kullanıldığına ilişkin bilgileri içeren kayıtlar çiftçi bazında ,ziraat departmanınca tutularak,takip edilmektedir.İlaçlama işlemi ya sırt tumbası ile yada ilaçlama makineleri ile yapılır.

Ø  Çapalama:Domates dikimini takiben 10-15 gün sonra boğaz doldurma işlemi çapa ile ve genellikle de elle çapalama yapılır.Daha sonra çeşitli tarımsal aletler yardımı ile 2-3 kez domates bitkilerinin olduğu karıkların araları işlenerek çapalama yapılır.

Ø  Hasat:Bölgemizde domates hasadı genellikle 25 Temmuz civarında başlayıp,15 Eylül civarında bitmektedir.Hasat yapacak çiftçi ilgili ziraat elemanı ile görüşerek kendisine ne zaman hasat yapabileceği bildirilmektedir.Önceden gerekli izin belgesi alınmadan asla hasat yapılamaz.Hasat işlemi ziraat departmanının uyguladığı program gereği günlük hasat programı belirlenir ve hat bazında bunların hasatları sağlanır.

Ø  Ödemeler:Sözleşmede belirtilen tarihlerde çiftçilerimize ürün bedelleri sezonda avans              sezon sonunda kalan bakiyesi ödenerek sezonluk faaliyetler tamamlanmış olur.