KIRMIZI ÖRÜMCEK

Kırmızı örümcek: Tetranychus urtice

Fide dikiminden yaklaşık 2-2.5 ay sonra hava sıcaklıklarının yükselmesi ve bitkide meyve yükünün artması sonucu domates bitkisi hastalık ve zararlılara karşı zayıf düşer. İşte bu dönemde tarlalarda kırmızı örümcek zararlısı ortaya çıkar. Çıplak gözle zor görülebilen kırmızı örümcekler sanayi domatesi üretim bölgelerinde hava sıcaklıklarının yüksek olduğu dönemlerde daha çok gözlenir. Ayrıca, yaprak biti zararının azaldığı dönemin arkasından kırmızı örümcek zararı başlayabilir. Diğer yandan özellikle tozun yoğun olduğu (yol kenarı, taş ocakları çevresi, tahıl hasadının yapıldığı dönem) alanlardaki domates bitkilerinde kırmızı örümceğin zararı daha yoğun olabilmektedir.

Tanımı ve Yaşayışı: Kırmızı örümcekler genellikle domates yaprağının alt yüzünde ördükleri ağlar arasında bulunurlar (Şekil….). Genelde armut şeklinde olan kırmızı örümceklerin vücutları üzerinde kıl, diken ve tüyler bulunur. Sanayi domatesi üretim bölgelerimizde en çok iki noktalı kırmızı örümcek (Tetranychus urticae Koch.) ve Avrupa kırmızı örümceği (Panonychus ulmi Koch.) zarar yapmaktadır. Sınırlardaki yabancı otlardan ve bilhassa sarı diken diye tanımlanan yabancı ot türünden domatese geçen kırmızı örümcek bitki yapraklarının altına yerleşir, yaprakları emerek zarar verir ve zamanla bitkinin bu yaprakları yeşil rengini kaybederek solmaya başlar. Çıplak gözle zor görülen bu zararlı iyi takip edilmelidir. Bu nedenle zaman zaman tarlada el büyüteci ile kontroller yapılması büyük önem taşımaktadır. Bu kontroller sırasında A4 beyaz kağıt üzerine domates bitkisinin yaprakları silkelenerek zararlının olup olmadığı kolayca anlaşılır.

Zarar Şekli ve Ekonomik Önemi: Kırmızı örümceklerin domates yapraklarının alt yüzeyinde oluşturdukları ağlar arasına bıraktıkları yumurtalar genellikle 3-5 gün içerisinde hava sıcaklığına göre açılırlar. Sanayi domatesinde Ege bölgesi koşullarında Haziran ayına, Marmara bölgesinde ise Temmuz ayında 2 ya da 3 döl verebilir. Sokucu-emici ağız yapılarına sahip ergin kırmızı örümcekler yaprakların alt yüzeyinde bitki özsuyunu emerek zarar yaparlar. Bunun yanında salgıladıkları maddeler ile de bitki fotosentezini engelleyerek verim ve kalite üzerinde % 40-60 oranında zarar yapabilirler (Şekil….).

Şekil…. Domates tarlasında kırmızı örümcek zararı

 

  Mücadelesi: Kışı dökülen yaprakların altında ve/veya toprak arasında ergin halde geçiren kırmızı örümcekler, bazı virüs hastalıklarının yayılımına da neden olabildikleri için mücadelesinin doğru ve zamanında yapılması ayrı bir önem taşımaktadır.

          Kırmızı örümcek ile mücadelede zarar eşiği olmadığı için ilaçlamanın başarısına etki eden en önemli faktör zararlının görülür görülmez ilaçlı mücadeleye başlanmasıdır. Son yıllarda yapılan iyi tarım uygulamaları çerçevesinde mücadelede doğru zamanı belirlemek için tuzak bitki kullanımına başlanmıştır. Bu amaçla, domates dikilen alanların yol ve sınırlarına, ve/veya hakim rüzgar alan tarlaya yakın uygun yerlere tuzak bitki olarak Pavlonya (Paulownia) dikilmesi oldukça etkilidir. Kırmızı örümcek ilk olarak Pavlonya bitkisinin yapraklarına geldiği için, zararlı tespit edildiği zaman normal uygulama dozunun en az iki katı akarisit kullanılarak mümkünse yaprakların altlarını etkili biçimde kaplayan elektrostatik ilaçlama makinası ile mücadele yapılması yararlı olmaktadır.

Yüksek bir yerden tarlaya bakıldığında da kırmızı örümcek başlangıcını tarlada yaprakların üzerine toz kaplanmış şeklinde görmek mümkündür. Bunun için zararlının bulunduğu noktaların çevresi dışardan içeriye doğru akarisit ile ilaçlanmalıdır. Tozlu yol kenarlarındaki domates tarlalarında kırmızı örümcek daha çok zarar yaptığı için mücadelesi daha zordur. Bu nedenle, kırmızı örümceği tarlaya sokmamak mücadeledeki temel amacımız olmalıdır.

Kültürel önlemler arasında, toprak analiz sonucunda önerilenden fazla azotlu gübre kullanımından kaçınmak, yabancı ot mücadelesine dikkat etmek, hasat sonrası bitki artıklarını kısa sürede tarladan uzaklaştırmak veya toprak işlemesi yapılarak kırmızı örümceklerin kışladıkları bitki artıklarının toprağa gömülmesi gelmektedir.

Sanayi domatesi üretiminde kırımızı örümceğin tarlaya giriş yapmasının mümkün olduğunca engellenmesi gerekmektedir. Kırmızı örümcekler tarlaya ya sınırlardaki otlardan ya da tozlu yol kenarlarından girer. Bu nedenle tozlu yolların kullanılmaması ya da toz oluşumunun engellenmesi (örneğin bu yolların zarar döneminde ıslatılması gibi), sınırlarda bulunan yabancı otların temizlenmesi mücadelede büyük önem taşımaktadır. Ayrıca yukarıda belirtilen nedenlerden dolayı kırmızı örümceğin giriş yaptığı bölge iyi belirlenerek sadece o bölgenin kimyasal ilaç ile ilaçlanması hem girişi engelleyecek hem de tüm tarlanın ilaçlanmasına gerek duyulmayacaktır. Bu amaçla önerilen etkili maddeler ve preparatlar

BİTKİ BESLEME (GÜBRELER)

BİTKİ BESLEME ÜRÜNLERİ

Toprak verimliliğini arttırmada en önemli faktörlerden biri bitki besin elementleridir. Bitkilerin sağlıklı bir şekilde gelişebilmesi için uygun miktar ve formülasyonlardaki besin elementlerinin gübre olarak gerek topraktan gerektiği durumlarda da yapraktan verilerek kullanılması gereklidir. Azotlu Gübreler Potasyum Nitrat Potasyum içerikli azotlu gübre. Azot ve potasyum ihtiyaçları birlikte karşılanır. Üre Fosfat Fosfor içerikli azotlu gübre Azot ve fosfor ihtiyacı birlikte karşılanır. Düşük pH özellikleri ve damlama sulama sistemlerinde birçok avantajı ile öne çıkar.

Kalsiyum Nitrat*

Kalsiyum içerikli azotlu gübre. Azot ve kalsiyum ihtiyaçları birlikte karşılanır. Mono Amonyum Fosfat Fosfor içerikli azotlu gübre. Azot ve fosfor ihtiyacı birlikte karşılanır. Magnezyum Nitrat Magnezyum içerikli azotlu gübre. Azot ve magnezyum ihtiyacı birlikte karşılanır Kalsiyum Magnezyum Nitrat Kalsiyum ve magnezyum içerikli azotlu gübre. Azot, magnezyum ve kalsiyum ihtiyacı birlikte karşılanır.

Amonyum Sülfat •

Beyaz renklidir ve toz şekere benzediği için halk arasında şeker gübre olarak da bilinir. Kimi zaman açık yeşil, açık mavi veya grimsi yeşil renkli de olabilir. Terkibinde %21 azot bulunan amonyum sülfat, asit reaksiyonlu topraklarda uzun süre kullanılırsa asitleşme yapabilir, alkali topraklar bu istenen bir durum olmakla birlikte artı yükünden dolayı bazı bitki besin elementleriyle rekabete girmesi, bitkiye göre bazı hastalıkların oranını arttırması gibi istenmeyen yan etkileri de vardır. Bu nedenle birçok bitkide amonyum sülfat yerine amonyum nitrat tercih edilmelidir.

Amonyum Nitrat •

%26’lık Amonyum nitrat, kireç ihtiva eder ve 100 kilosunda 26 kg’a kadar saf azot vardır. %33’lük Amonyum Nitrat kireç ihtiva etmez, 100 kilosunda 33 kg saf azot vardır ve suda tamamen erir. Bitkiler tarafından kolay alındığı ve alımı kullanıcı tarafından ayarlandığı için tercih edilen azot formu olmalıdır.

Üre •
 
Azotlu gübrelerden üre, içerisinde en fazla azot bulunduran gübredir. 100 kilogramında 45-46 kilo saf azot bulunur. Suda tamamen erir, beyaz renkli ve yuvarlak tanelidir. Üre bütün bitkilere rahatlıkla uygulanır fakat bitkiler tarafından alım zamanı, sıcaklık, mikroorganizma faaliyeti gibi nedenlere bağlı olduğu için birçok ürünün yetiştiriciliğinde tercih edilen bir azot formu değildir. Azotun verilmesi gerektiği durumlarda, verilecek miktar birkaç kısma bölünerek uygulanmalıdır. Azotlu gübreler toprakta hareketlidirler, toprağa tutunmazlar. Fazla ve erken atıldıklarında genellikle toprağın alt tabakalarına geçerler, dolayısıyla bitkiye faydalı olmazlar. Bir bölümü ekimle beraber diğer kalan miktar da mümkün olduğunca bölünerek bitki gelişimi sırasında bitkinin ihtiyacı olduğu zamanlarda verilmelidir. Fosforlu Gübreler Forforlu gübreleri "suda eriyebilir" ve "taban gübreleri" olarak ayırabiliriz.

Diamonyum Fosfat (DAP):

Diamonyum fosfat 18-46-0 terkibindedir. DAP fosfor ve azot gibi iki önemli bitke besin elementi içerir. Koyu gri veya kirli beyaz renkli danecikler halindedir, içerisinde her bir kilo azota karşılık, yaklaşık 3 kg fosfor bulunur. Ve alkali topraklarda TSP’yerine tercih edilmelidir. Süper Fosfat tanecikler halinde yani granül görünümdedir. Açık gri veya boz renkli olan Süper Fosfat içerisinde % 16-23 oranında suda eriyebilen fosfor asidi vardır.

Triple Süper Fosfat:
 
Fosforlu gübrenin diğer bir çeşidi de triple süper fosfattır. 100 kilogramında 43-46 kilo arasında fosfor asidi vardır. Kirli beyaz veya gri tanecikler halindedir. Uzun süre rutubetli yerlerde saklandığında su çekerek topaklaşır. Eğer topaklaşmış ise bu kesekler kırılarak kullanılabilir. Yurdumuzda en çok kullanılan Fosforlu gübreler Triple Süper Fosfat ve DAP’tır. Fosforlu gübreler toprakta sıkı şekilde tutunurlar ve fazla hareket etmezler. Bu nedenle taban gübresi olarak verilecek fosforlu gübrelerin Sonbahar ve Kış aylarında toprağa verilmeleri uygundur. Bu gübreler toprak yapısına ve bitkinin çeşidine göre istenilen derinliğe atılmalıdır.

MAP amonyum içerikli fosforlu gübre. Azot ve fosfor ihtiyacı birlikte karşılanır.

MKP potasyum içerikli fosforlu gübre.

Bitkilerin azot ihtiyacının olmadığı veya azaldığı dönemlerde çözeltiyi dengeler. Üre fosfat yeni nesil ve üre içerikli fosforlu gübredir. Azot ve fosfor ihtiyacı birlikte karşılanır. Düşük pH özellikleri ve damlama sulama sistemlerinde birçok avantajı ile öne çıkar.

Potasyumlu Gübreler*

Potasyum içeren farklı gübreler vardır. Bunlardan bazıları; Potasyum Nitrat, Potasyum Sülfat, Potasyum Tiyo Sülfat, Potasyum Klorür vb.dir. Yurdumuz toprakları genelde potasyum bakımından yeterli durumda olduğu düşünüldüğünden, potasyumlu gübre kullanımının gerekmediği birçok bitki için doğru değildir. Potasyumun, bitkilerin stres şartlarına dayanımını, kuru madde miktarını arttırmak gibi birçok görevi vardır.Potasyum sülfat % 48-52 oranında potasyum bitki besin maddesi içerir. Potasyum nitrat ise % 46 oranında potasyum bitki besin maddesi içermektedir. Potasyumlu gübreler yetiştirilen bitkiye göre uygun miktarda kullanılmalıdır.

Kompoze Gübreler*

Kompoze gübreler birden fazla bitki besin maddesini bir arada bulundururlar. Kompoze gübrenin içerisindeki bitki besin maddeleri azot, fosfor, potasyumdur. Bunlar sırasına göre % olarak ifade edilir. Örneğin 15-15-15 terkibindeki bir kompoze gübrenin 100 kilogramında 15 kilo saf azot, 15 kilo fosfor, 15 kilo da potasyum var demektir. Bunun dışında diğer kompoze gübreler 20-20-0 ve 15-15-15 vb. formulasyonlarda olabilirler. Bütün bitkilerde kullanılabilir. 20-20-0 terkibindeki kompoze gübrenin 100 kilosunda, 20 kilo saf azot, 20 kilo saf fosfor var; potasyum ise yok demektir. Gri-kahverengi granüller halindedir. Uygun şartlarda uzun süre saklanabilir ve her türlü toprakta kullanılabilir. 15-15-15 şeklindeki kompoze gübrede azot, fosfor ve potasyum gibi temel bitki besin maddeleri vardır. Bu gübrenin 100 kilogramında 15 kilo saf azot, 15 kilo fosfor, 15 kilo potasyum vardır. Kompoze gübrelerin çözünürlüğü yavaş ve uzun süre toprakta kalabildiği için genelde taban gübrelemesi olarak uygulanır NPK (Azot-Fosfor-Potasyum) Gübreleri

Azot •

Bitkilerde yaprak ve gövde oluşumunu teşvik eder. Bitki bünyesindeki önemli fizyolojik fonksiyonları, ürün miktarını ve ürün kalitesini etkiler. Bitkilerde proteinin ana maddesi olup güneş enerjisini bitki için yarayışlı enerji haline dönüştüren klorofil maddesinin temel yapı taşıdır. Bitki yeşil aksamının gelişme döneminde fazla miktarda azot kullanır.

Fosfor •
Bitkilerde özellikle çiçeklenme, kök gelişimi, tohum ve meyve oluşumunda önemli rol oynamaktadır. Bitki metabolizmasında enerji transferinde büyük rol almakta, şeker ve nişasta gibi maddelerin oluşumunda etkili olmaktadır. Bitkilerde yeni hücrelerin oluşması, dokuların büyümesi ve bitki bünyesindeki bazı organik bileşiklerin oluşumunda rol oynamaktadır.

Potasyum •

Ürünün kalitesini arttırır, meyvenin tat, aroma ve renk yönünden gelişmesine katkıda bulunur. Potasyumun en önemli fonksiyonlarından biriside bitkinin su dengesini düzenlemesidir. Bu nedenle potasyum eksikliği bitkilerin susuzluğa karşı dirençlerinin azalmasına neden olmaktadır. Kök gelişimini teşvik eder, hastalık ve susuzluğa dayanıklılığı arttırır. Bitkide protein, şeker ve yağ oluşumuna katkıda bulunur. Kalsiyum, Magnezyum Nitrat Gübreleri

Kalsiyum •

Bitkide hücre duvarlarını güçlendirir potasyum hücre duvarında tuğla ise kalsiyum da çimentodur ve dolayısıyla çevresel strese karşı bitkinin direncini artırır. Kök gelişimi için de önemlidir, hücre bölünmesi ve hücrelerin büyümesine yardımcı olur. Eksikliği durumunda kök sistemi çok zayıflar, gelişme çok zayıflar veya tamamen durur, meyveler yumuşar, dayanıklılıkları azalır.

Magnezyum •

Klorofilin yapısında yer alır ve bu nedenle bitkide fotosentez için çok önemlidir. Bu nedenle, eksikliği sonucunda bitkilerde gelişme zayıflar, tohum ve meyve oluşumu zayıflar, meyve dökülmesi fazlalaşır. Ayrıca, bitkide şeker, yağ ve nişasta oluşumuna katkıda bulunur.

Mikro Besin Elementleri

Kükürt •

Bitki bünyesindeki çeşitli fonksiyonlarından dolayı ürün miktarını ve ürünün kalitesini etkiler. Bitkilerde protein, enzimler ve vitaminlerin işlevlerine yardımcı olur. PH’sı yüksek topraklarda pH’yı düşürmede etkili olur.

Demir •

Bitkilerde klorofil oluşumu için mutlak gereklidir. Fotosenteze, protein ve karbonhidrat oluşumuna, solunuma ve çoğu enzimin faaliyetine yardımcı olur. Kireç oranı yüksek topraklarda bitki tarafından alımı zorlaşır. Eksikliğinde gelişme geriler, kalite ve verim azalır.

Çinko •

Bitkilerde klorofil oluşumu ve gelişmeyi teşvik eden hormonların faaliyetleri için gereklidir. Suyun bitkiye alınımı ve kullanımında görev alır. Fazla miktarlarda yapılan fosforlu gübreleme, potasyumu yüksek topraklar ve kireçli topraklar çinko noksanlığına neden olmaktadır. Noksanlığı durumunda bitki gelişiminde gerileme, yaprak boyunda azalma ve şeklinde bozulma, meyve boyu ve gelişiminde azalmalar görülür.

Bakır •

Bitkilerde klorofil üretimi için gereklidir ve fotosenteze yardımcı olur. Bitkide su hareketinin dengelenmesine yardımcı olmaktadır ve tohum üretimi için gereklidir. Eksikliği durumunda gelişme ve verim azalmaktadır.

Mangan •

Demir ile birlikte klorofil oluşumuna yardım eder. Bu nedenle fotosentez için gereklidir. Bitkilerde çeşitli enzimlerin işleyişinde etkilidir ve aynı zamanda protein ve karbonhidrat oluşumunda rol oynar. Bitki gelişmesine yardımcı olmak için bakır, demir ve çinko ile kombinasyonlar oluşturur.

Bor •

Çiçek ve meyve tutumu ile oluşumuna katkıda bulunur, polenlerin varlığını sürdürmelerini sağlar. Hücre zarlarının dayanıklılığını artırarak bitkilere direnç kazandırır. Noksanlığı durumunda çiçeklenme, tohum ve meyve tutumu azalırken büyüme noktalarında ölümler görülmektedir.

Molibden •

Azotun bitkiler tarafından alımı ve kullanımında etkilidir. Demir ve fosforun kullanılmasında rol oynamaktadır. Noksanlığında toprak kaynaklı hastalıklar bitkide daha kolay ilerler, çiçekler solar, bitki boysuzlaşır. Bitkide C vitamini oluşumu engellenir, klorofil miktarında azalma ve dolayısıyla gelişme çok zayıflar.

Dünyada Sanayi Domatesi

Campell’s Genel müdürü Dr.Hasan BOLKAN ile Campell’s Avrupa direktörü Jose Carlos Correia dünya sanayi domates üretimi hakkında genel bir değerlendirmeleri.

 

2009 yılında dünyada 40 milyon ton domates üretimi gerçekleşmiştir.

 

Dünyada kişi başına tüketilen domates 1997 yılında 6,2 kg iken 2007 yılında 10,8 kg.’a çıkmıştır.Bu rakamın gelecek yıl kişi başına 12,3 kg’a çıkacağı tahmin ediliyor.

 

2007 yılında bir araştırmada,bazı ülkeler için yılda kişi başına tüketilen domates miktarı ile ilgili olarak şu sonuçlar tespit edilmiş.

 

Türkiye’de 7 kg.

Avrupa’da  24 kg.

Tunus’ta     55 kg.

 

Campell’s firması dünya sanayi üretim alanlarını 3 ana BÖLGEYE ayırarak faaliyetlerini buna göre sürdürmekteymiş. Bunlar,

 

1-ABD-Çin

2-Güney Amerika,(Şili,Brezilya,Arjantin),Günet Afrika ve Avustralya

3-Akdeniz bölgesi ve Avrupa .

 

1.BÖLGE

 

KALİFORNİYA

 

Kaliforniya’da  son üç yılda domates üretimi;

 

   Yıl              dekara verim                  Ort.Briks                    üretim(ton)            

2008                8,5 ton                                 5,3                        12,1 milyon

2009                9,4 ton                                 5,4                        13,6 milyon

2010                                                                                         10-12 milyon(tahmin ediliyor)

 

2009 yılında çiftçiye tonuna 85-90 dolar ödeme yapılmış.2010 yılında ise düşünülen fiyat tonuna 60-65 dolar arası.

 

Kaliforniya’da 2009 yılında briksler geçmiş yıllara oranla ortalama 5,4 olarak en yüksek seviyede gerçekleşmiştir. Burada en önemli etken sanayi domatesi tohumu  üreten firmalar ile Kaliforniya üniversitesinin bölgeye uygun çeşit seçimi,gübreleme ve sulama konularında çiftçiyle son derece güçlü ilişkiler kurarak yaptığı araştırma geliştirme çalışmalarıdır.

 

Kaliforniya’da giderek artan damla sulama burada ciddi etken olmuştur.Şuanda Kaliforniya’da yetiştirilen domates tarlalarının yaklaşık %50’si damla sulama yöntemiyle sulanmaktadır.Bu oran güneye indikçe %90’lara çıkmaktadır.Buda son yıllarda Kaliforniya’da giderek verim ve brikslerin yükselmesine neden olmuştur.Ayrıca bölgede bulunan sanayicilerde artık 5,5 briksin altında olan hiçbir varyeteye sıcak bakmıyor ve dikimini istemiyor.Kaliforniya’da yapılan bir çalışmada ortalama 0,1 bir briks artışının işletmeye yılda 800.000 ila 1.000.000 dolar arası verimlilik  sağladığı saptanmış.Kaliforniya’da yaklaşık olarak fabrikalar 110 günlük bir sezona sahiptirler.

 

 

 

ÇİN

 

Çin son yıllardaki üretim rakamlarıyla dünyada sanayi domates üretiminde 2.sıraya yükselmiştir.

 

 

Çin’de  son üç yılda domates üretimi;

 

Yıl              Dekara verim           Ortalama.Briks             Domates Üretimi(ton)            

 

2008                5-7,5 ton arası                                             6 milyon

2009                5-7,5 ton arası                                             7,2 milyon

2010                                                                                    9,1 milyon olacağı(tahmin ediliyor)

 

Çin’de domates üretimi üç ana bölgede toplanmıştır.Bunlar Urumçi bölgesi,İç Moğolistan ve Moğolistan sınırı boyunca genişleyen yeni alanlar.Çin’de domates sezonu şuanda ortalama 45 gün.Yaklaşık ton maliyeti ise 40 dolar civarında olduğu tahmin ediliyor.2010 yılında Çin üreteceği yaklaşık 9 milyon ton domatesin 4 milyon tonunu ihraç edecek diye tahmin ediliyor.Çin’le ilgili sağlıklı veri almak pek mümkün olmadığı için rakamların da güvenilirliği tartışmalıdır.

 

 

1.Bölgede 2009 yılında toplamda yaklaşık 20 milyon domates üretilmiştir. Kısaca Çin ve ABD dünyada üretilen domatesin %50’sini üretmektedir.

 

2.BÖLGE

 

Ülke                                      Üretim Milyon Ton

 

Kanada                                         0,485

Brezilya                                        1.150

Şili                                                0,620

Arjantin                                        0,450

Avustralya                                    0,260

Kuzey Afrika Ülkeleri                  0,170

İran                                                1.800   

Hindistan                                       0,130      

Diğer                                              0,300                                          

 

2.Bölgede 2009 yılında toplamda yaklaşık 5 milyon ton domates üretilmiştir.

 

 

 

3.BÖLGE

 

Akdeniz bölgesi ve Avrupa ülkeleri.

 

2009 yılında gerçekleştiği düşünülen domates üretim bilgileri şöyle.

 

 

Ülke               Üretim  Milyon Ton                Dikim Alanı Dekar                     Çiftçi Sayısı

 

İtalya                      5,4                                           650.000                                     2.500

İspanya                   2,3                                           350.000                                        850

Türkiye                   1,7                                           230.000                                    18.000 

Portekiz                  1,2                                           140.000                                         400

Yunanistan              0,7                                          110.000                                         900   

Ukrayna                  0,2

Macaristan              0,1

Fransa                     0,1     

 

3.Bölgede 2009 yılında toplamda yaklaşık 12 milyon ton domates üretilmiştir.

 

AB üyesi ülkelerde domates üretimi belli kotalara göre yapılmakta ve burada politika oldukça belirleyici olmaktadır.2007 yılına kadar domates üreten çiftçilere ton başına 34,5 euro destekleme ödemesi yapılmaktaydı.Bu destek sonucu AB  üyesi ülkelerdeki çiftçiler kendilerine verilen kotaları aşarak iki kat dikim yapmaya başladılar.Bu durum sonucunda 2007 yılından sonra AB üyesi ülkelerde destekleme yöntemi değiştirilerek şöyle bir temrin oluşturuldu.

 

2008-2011 yılları arasında domates diken çiftçilere dekara 120 ile 150 euro destek verilmeye başlandı.Ayrıca ekipman desteği de yapılmakta.2011 ile 2013 yılları arasında ise domates ister diksin dikmesin yine çiftçilere dekara 120 ile 150 euro destek ödemesi yapılmaya devam edilecek.2013 yılında sonra ise bu desteklerin tamamı kaldırılacak.

 

Bu durumda AB üyesi ülkelerde domates fiyatları bugünkü fiyatların %25-%30 üzerine çıkacak.Buda AB ülkelerindeki küçük işletmelerin kapanmasına neden olabilecektir.Önemli oranda domates üretiminde düşüş olacağı beklentisi var.Bu oluşan boşluğu da Çin’den gelecek salçanın dolduracağı düşünülüyor.Ayakta kalmak isteyen büyük firmalar ise belki kendi domateslerini çiftçi bulmakta güçlük çekeceği için kendileri işletmeleri için domates üretimi yapmaya başlayacak gibi bugünden farklı değerlendirmeler yapılmakta.

 

Domates yetiştiriciği

                DOMATES YETİŞTİRİCİLİĞİ

 

Ø  Çiftçi seçimi:Her yıl Aralık  ayında önceden belirlenmiş bölgelerdeki çiftçilerle domates yetiştirme sözleşmesi imzalanır.

Ø  Tohum seçimi:Geçmiş yıllarda edinilen deneyimlere dayanılarak,belirlenen domates çeşitlerine ait tohumlar Şubat ayında temin edilir. Çeşitlerin belirlenmesinde esas olarak çiftçi açısından verimli olması,bizler açısından da renk,brix,erkencilik,ph gibi parametreler dikkate alınır.

Ø  Fide üretimi:Seçilen çeşitlere ait domates tohumlarının bir kısmı(yaklaşık%40)çiftçiye verilir.Kendi fidelerini yetiştirecek olan bu üreticilere fabrikamız ziraat departmanı elamanlarınca her türlü teknik destek sağlanır.Diğer kısmı ise fidelerini bizim organizasyonumuzda üretimi sağlanan ve seralarda yetiştirilen TÜP fideleri almaktadırlar.Bu üretim biçimi fide üretimine yaklaşık %40-50 ek maliyet getirmektedir.

Ø  Fide dikimi:Tüm dikim faaliyetleri ziraat departmanın kontrolünde çiftçilerce hazırlanan tarlalara 1 Nisan-30 Nisan arasında öngörülen bir program dahilinde yürütülür.

Ø  Gübreleme:Dikim öncesi tarla hazırlığı aşamasında toprak altına fabrikamızca sağlanan 50kg.15:15:15(Azat,Fosfor,Potasyum)kompoze gübre dikimden 1-2 gün önce atılır.Dikim sonrası yine fabrikamızca sağlanan 50kg15:15:15 gübre 25-30 gün ara ile iki kez sulama öncesi bitkilere verilir.Toplam 100 kg. gübre tüm üretim periyodunca verilmiş olur.Bunlara ilişkin kayıtlar çiftçi bazında ziraat servisince bilgisayar ortamında tutulur.Tarla uygulamaları ziraat servisi elemanlarınca tarla kontrolleri yapılarak gözlemlenir.

Ø  Sulama:Dikim sırasında ve sonrasında hava koşullarına bağlı olarak 6-10 kez arası sulama yapılır.Bölgemizde bu uygulama genellikle karıktan yapılmaktadır.Bununla beraber son zamanlarda damla sulama uygulamaları da başlamıştır.

Ø  İlaçlama:Gerek hastalık ve insektisit(zararlı) gerekse de yabancı ot mücadelesinde kullanılan tüm ilaçlar fabrikamızca önceden belirlenir ve dağıtımı ziraat servisinin kontrolünde gerçekleştirilir.Seçilen ilaçların tamamı Tarım bakanlığının domates ve sebze üretiminde kullanılmasına izin verdiği ruhsatlı ilaçlardır.Çitçilerimize verilen ilaçların kullanım biçimi ve dozları kendilerine ziraat departmanı elemanlarınca anlatılmakta gece köylerde bu konularla ilgili teknik içerikli eğitimler verilmektedir.Hangi ilacın ne zaman,ne miktarda kullanıldığına ilişkin bilgileri içeren kayıtlar çiftçi bazında ,ziraat departmanınca tutularak,takip edilmektedir.İlaçlama işlemi ya sırt tumbası ile yada ilaçlama makineleri ile yapılır.

Ø  Çapalama:Domates dikimini takiben 10-15 gün sonra boğaz doldurma işlemi çapa ile ve genellikle de elle çapalama yapılır.Daha sonra çeşitli tarımsal aletler yardımı ile 2-3 kez domates bitkilerinin olduğu karıkların araları işlenerek çapalama yapılır.

Ø  Hasat:Bölgemizde domates hasadı genellikle 25 Temmuz civarında başlayıp,15 Eylül civarında bitmektedir.Hasat yapacak çiftçi ilgili ziraat elemanı ile görüşerek kendisine ne zaman hasat yapabileceği bildirilmektedir.Önceden gerekli izin belgesi alınmadan asla hasat yapılamaz.Hasat işlemi ziraat departmanının uyguladığı program gereği günlük hasat programı belirlenir ve hat bazında bunların hasatları sağlanır.

Ø  Ödemeler:Sözleşmede belirtilen tarihlerde çiftçilerimize ürün bedelleri sezonda avans              sezon sonunda kalan bakiyesi ödenerek sezonluk faaliyetler tamamlanmış olur.

Domateste Külleme(Leveillula taurica)

Etmenin genel özellikleri :
   Domateslerde görülen Külleme etmenleri:
- Oidiopsis taurica Tepper
- Oidiopsis sicula Scalia (eşeyli dönemi:Leveillula taurica (Lév.) G. Arnaud) fungal hastalık etmenleri olup, hastalık genellikle sıcak ve yarı kurak bölgelerde görülür. Fungus geniş bir konukçu listesine sahip ve kış ya da olumsuz hava koşullarını yabancıotlarda geçirir. 25 °C altındaki sıcaklıklar enfeksiyon için uygun, daha yüksek sıcaklıklarda ise hastalık belirtisi enfeksiyon bölgelerinde hızla görülmeye başlar.

Belirtileri:
   Yaprak: Açık yeşil ile parlak sarı ve düzensiz gelişen lekeler genellikle yaprakların üst aksamlarında görülür ve bu lekelerin merkezindeki dokularda nekrotikleşir (doku ölümü). Bu lekelere üzerinde beyaz ve un gibi ekzoparasit parazit olan fungusun misel ve spor tabakaları görülebilir. Fungus yaprağın alt kenarlarındadır ve hızla tüm yapraklara yayılabilir. Yapraklar hastalıktan dolayı öler, fakat yaprak dökülmesi olmaz. 

Domates Yetiştiriciliği

AÇIK TARLADA DOMATES YETİŞTİRİCİLİĞİ

GİRİŞ:

Domates ülkemizde en çok üretilen ve tüketilen sebzedir. Dünyada taze olarak, yemeklerde diğer sebzelerle pişirilerek, dayanıklı domates suyu, konsantre domates suyu, turşusu, konservesi, salçası, ketçabı, sosu, pulp ve püresi, dondurularak, kurutularak değerlendirilmektedir.

            Domates vitamin ve mineral maddelerce zengindir. 100 gr. taze domates 20-23 kalori, 1 gr protein, 0,3 gr yağ, 0,6 gr kül, % 93.8- 96.0 su, 4 gr karbonhidrat, %2-3,5 şeker, 0,6 gr seliloz, 7,21 mg kalsiyum, 17-28 mg fosfor,  0,6 mg demir, 1000-1100 IU A vitamini, 264-314 mg potasyum, 19-20 mg magnezyum,  24 -69 mg klor, 17-28 mg fosfor, 3-10 mg sodyum, 0,5-0,8 mg niacin, 20-28 mg C vitamini, 0,09 mg thiamin, 0,03 mg riboflavin, 0.40-0.80 mg  K vitamini içerir.

İKLİM İSTEKLERİ:

            Domates sıcak ve ılıman iklim sebzesidir. Yetiştirme devrelerinde ısı sıfırın altına (-2,-3 ºC’ye) düştüğünde bitki tamamen ölür. Fidelerin tarlaya dikilmesinde ilkbahar geç donlarının bitmesi gerekir.

            Domateslerde genellikle gece ve gündüz arasında 6 ºC ile 8ºC’lik bir farkın bulunması istenir. Gündüz sıcaklığının 19-26 ºC, gece sıcaklığının 14-18 ºC olduğunda gelişim iyi olur.

            Döllenme olayının ısı ile çok yakın bir ilgisi vardır. Domates çiçek tozları 10 ºC ve daha yukarı derecelerde istenilen şekilde çimlenerek döllenme yapılabilmekte ve sıcaklık 15 ºC’nin altına düştüğünde meyve bağlama yüzdesi azalmaktadır. Düşük sıcaklıkta polen tozu çok az oluşur, kısmi döllenen şekilsiz meyveler meydana gelir. 40 ºC’nin üzerinde ise çiçek tozları ölür ve meyve teşekkülü olmaz. 

Domates tohumlarının çimlenmesi için minimum 10 ºC, optimum 20-29 ºC, maksimum 36 ºC toprak sıcaklığı olması gerekir.

 

TOPRAK İSTEKLERİ:

            Domates derin, geçirgen, su tutma özelliği iyi, humus ve besin maddelerince zengin tınlı toprakları sever. Erkencilik istendiği zaman kumlu tınlı topraklar uygundur. Toprak pH’sı 5,5-7,0 arasında, tuzsuz-az tuzlu (2,3 mS’dan az) olan topraklarda iyi yetişir. Toprakta pH=5,5’un altında ise dekara 200-500 kg kireç verilmeli, pH=7,0’nin üzerinde ise her yıl dekara 30-50 kg toz kükürt verilmelidir.

FİDE YETİŞTİRİCİLİĞİ:

Fide Yetiştirme Kapları:

1-     0.08 mm siyah plastikten yapılmış fide torbaları,

2-     Fide yetiştirme kapları

Fide yetiştiriciliğinde genel olarak ( torf, perlit, vermikulit) veya (torf, perlit, toprak) veya (yanmış hayvan gübresi, kum, toprak) gibi karışımlar kullanılır.

Yanmış hayvan gübresi, kum, toprak karışımında 1:1:1 oranı kullanılır.Torf, perlit, toprak karışımında 2:1:1 oranı kullanılmaktadır.

Fide  yetiştirme materyalinin (hayvan gübresi hariç) bir toprak fumigantı ile dezenfeksiyon edilmesi faydalıdır. Tohum ekiminden en az 1 ay önce ilaçlama yapılmalıdır.

TOHUM EKİMİ:

Fide yetiştirme materyali tavlı ise sulamaya gerek yoktur. Aksi halde, fide yetiştirme materyali ile doldurulmuş fide torbaları veya fide yetiştirme kaplarının iyice sulanması ve sonra tohum ekiminin yapılması gerekir.

            Tohumların 3-4 saat ıslatıldıktan sonra ekilmeleri çimlenmeyi kolaylaştırır. Tohumlar 1-3 cm. derinliğinde ekilmelidir. Tohum ekimini takiben tekrar hafifçe sulanması faydalıdır.

            Kimyasal gübreler tohum ekiminden en az 15 gün önce fide yetiştirme materyaline karıştırılması gerekir.

            Tohumların çimlenmesi için en uygun toprak sıcaklığı 12-15 ºC olmalıdır. Bu sıcaklıklarda tohumlar 5-13 gün içinde çimlenir. Domates fidelerinin en uygun şaşırtılma zamanı kotiledon yapraklarının tam gelişmelerini tamamladıkları ve yere paralel oldukları zamandır. Sağlıklı ve tam gelişmiş fideler şaşırtılmalıdır.

TOPRAK HAZIRLIĞI VE GÜBRELEME:

Domates bitkisi derin köklü bir bitki olduğu için, toprağın derin sürülerek dikkatle hazırlanması gerekir. Tarla tabanının 50 cm altında pulluk tabanı denilen geçirgen olmayan bir tabaka varsa bu tabaka sonbahar başlarında özel pulluklarla kırılmalıdır.

            Sonbaharda dekara 3-4 ton iyi yanmış ahır gübresi atılarak derince sürülmesi gerekir. İlkbaharda karık hazırlığından önce taban gübresi verilmelidir. Fosforlu gübrenin hepsi, diğerlerinin üçte biri taban gübresi olarak verilir. Geri kalan gübreler bitkiler üzerinde meyveler görülmeye başladığında verilmelidir. Dekardan 5 ton verim alabilmek için saf olarak 12 kg N, 10 kg P₂O₅, 25 kg K₂O verilmelidir.

            Meyveler fındık büyüklüğünü alınca 10-15 gün arayla 2-3 kez yapılacak magnezyum nitrat uygulamaları (100 lt suya 400-600 gr) ve yaprak gübrelemesi meyve kalitesini olumlu yönde etkiler. Üst gübrelemeler kaç kez sulama yapılacaksa bölünerek her sulamadan sonra, toprak tava gelince toprağa serpilerek karıştırılmalıdır.

            Fide dikiminden önce tarla 20-30 cm derinliğinde sürülür, diskaro geçirilir.

FİDE DİKİMİ:

            Fide dikimi ilkbahar don tehlikesinin tamamen kalktığı, toprak ve hava sıcaklığı 12-15 ºC’yi bulduğu zaman yapılır. Dikim genellikle tohum ekiminden yaklaşık 7-8 hafta sonradır. Tarlaya dikimde çiçek açmış veya meyve tutmuş domates fideleri dikilmemelidir. Bu gibi fidelerin gelişmeleri yavaş olup, bodur kalır, verimleri düşer. Dikim akşama doğru yapılmalı, fideler güneş altında bekletilmemelidir.

            Fideler yaklaşık 15-20 cm boylanınca genellikle dikime hazırdır. Bölgemizde Şubat sonu Mart başından itibaren fide dikimi yapılır. Dikimde can suyu yeteri kadar verilmeli, can suyu ile birlikte, kök ve kök boğazı hastalıklarına karşı gereken ilaçlamalar yapılmalıdır.

            Domates yetiştiriciliğinde sıra arası ve üzeri aralıkları, çeşidin sırık veya yer çeşidi olmasına göre değişir. Sırık çeşitlerde sıra arası 60-80 cm, sıra üzeri 50-60 cm, yer çeşitlerinde sıra arası 140 cm, sıra üzeri 40-50 cm olmalıdır.

BAKIM İŞLERİ:

ÇAPALAMA:

Fideler dikildikten 2 hafta sonra birinci çapa yapılır. Karık üzerinde yetiştirilen domateslerde çapa genellikle işçiler tarafından yapılır. Tarla tarımı şeklinde yapılan geniş sahalarda ise traktör ile çekilen çapa makinelerinden yararlanılır. I. Çapadan 2-3 hafta sonra II. Çapa yapılır. Bu çapalamalar esnasında boğaz doldurma işlemi de yapılır. II. Çapadan sonra yabani otlar ayıklanır, kaymak tabakası kırılır, toprak havalandırılır ve topraktaki nem korunur.

            SULAMA:

            Domates nemi sever. Su noksanlığında üst yapraklar kıvrılır. Çok nemli, ağır topraklarda ise bitkiler hastalanır. Toprak nem eksikliğinin en duyarlı olduğu dönemler; çimlenme, çıkış, çiçeklenme ve meyve oluşumu dönemleridir. Aşırı toprak nemi vegetatif gelişmeyi hızlandırır. Meyveler ceviz iriliğini alıncaya kadar gerekmedikçe sulama yapılmamalı, daha sonraki devrede, yağışlı bölgelerde 2-3, kurak bölgelerde 4-5 kez sulama yapılmalıdır. Şayet damla sulama yapılacaksa sıcaklık ve evaporasyona bağlı olarak sulama bazen her hafta ilerleyen aylarda ise hafta 2-3 sulama yapmak gerekir.sulama süreleri de sıcaklığa bağlı olarak 4 saat ile 16 saat arasında değişmektedir.

            Açık tarlada, çiçeklenme dönemi içerisinde su eksikliği, küçük meyvelerde aşırı dökülmelere neden olur. Hasat zamanı çok sık sulama yavaş olgunlaşmaya neden olur. Düzenli sulama yaparak domates meyvesinde meydana gelecek yarıklar önlenebilir.

            Açık tarlada, karık usulü sulamada, suyun kök boğazına değmemesi için sırta dikim tercih edilmelidir. Düzensiz sulamalarla, sıcak zamanlarda toprak kurursa güneşin topraktan yansımasıyla, kalsiyum da toprakta noksansa, özellikle toprağa yakın meyvelerin alt kısımlarında çiçek burnu çürüklüğü meydana gelir. Böyle durumlara, kalsiyum noksansa kireç uygulaması yapılmalı, toprak yüzeyi malç (yanmış hayvan gübresi, kompost, sap, saman vb..) ile kaplanmalı, muntazam sulama yaparak, toprağın çok kurumaması sağlanmalıdır.

            Sulama suyunda tuzluluk önem arzeder. EC 750 ppm’e kadar olursa iyidir.

            Tarlada yetiştirilen sanayi tip domateslerde domateslerde tohum ekiminden hasada kadar 150-800 gün, fide dikiminden hasada kadar çeşit özelliğine(erkenci,geçci) bağlı olarak 80-140 günlük bir zaman vardır.        

 İyi bir çeşit ve uygun koşullarda açıkta yapılan yetiştiricilikte bakım şartlarına ve iklim koşullarına bağlı olarak dekardan 8-14 ton arası ürün alınabilmektedir.

DOMATESDE GÖRÜLEN HASTALIKLAR:

Erken yaprak yanıklığı, mildiyö, yaprak küfü, bakteriyel benek, bakteriyel kanser ve solgunluk, domates mozayik virüsü, domates sarı yaprak kıvırcıklık virüsünü sayabiliriz..

DOMATESDE GÖRÜLEN ZARARLILAR:

            Nematodlar, bozkurt, danaburnu, tel kurdu, yaprak bitleri, beyaz sinek, Empoasca, thrips, yaprak galeri sinekleri, kırmızı örümcekler, saman akarları, yeşil kurt ve diğer emici böcekler.

Hastalık ve zararlılarla mücadelede daha geniş bilgi için İl ve İlçe Tarım Müdürlüklerine müracaat edilmesi gerekmektedir.

Domates Yaprak Küfü(Cladosporium fulvum)

Domates Yaprak Küfü (Cladosporium fulvum)

   Yaprakların alt tarafında teşekkül eden küf; fungusun konidi ve konidioforlarından oluşmaktadır.

   Hastalık genellikle örtü altı tarımda görülür. Hastalık oluşumu için orantılı nemin %95 veya daha fazla olması, optimum sıcaklığın da 20-25 ºC olması gerekir. Sıcaklı ve orantılı nem gösterilen oranlardan aşağı olduğu takdirde konidilerin enfeksiyonu için, elverişli şartlar olmadığından hastalık oluşmaz.

   Domates yaprakları üzerinde önce sarı renkjli lekeler görülür. Daha sonra bu lekelerin alt kısmına rastlayan yerde zeytini kahve rengi küf oluşur. Hastalık kısa zaman içerisinde bütün yaprakları kaplar ve bitkiyi kurutur. Mücadele yapılmadığında seradaki ürün %80 oranında zarar görür.



Kültürel önlemler ; 

   Hastalıklı bitki artıkları yok edilmeli, seralarda iyi bir havalandırma yapılarak orantılı nem ve sıcaklığın düşürülmesi sağlanmalıdır.

   Kimyasal mücadele ;  

   Yapraklarda ilk lekeler görüldüğünde, yaklaşık fidelerin seraya şaşırtılmasından 20 gün sonra ilaçlamaya başlanır.

  Kimyasal mücadelede kullanılacak etkili maddeleri öğrenmek için Tarım İl Müdürlüğümüz Bitki Koruma Şubesine müracaat edebilirsiniz